Το Μεγάλο Κάστρο της Χώρας

Το Μεγάλο Κάστρο της Χώρας Καλύμνου αποτελεί πολύ ενδιαφέρον μνημειακό σύνολο, μια χαρακτηριστική μεσαιωνική «Καστροπολιτεία». Μπορεί να αποτελέσει έναν ενδιαφέροντα χώρο περιπάτου και αναψυχής αλλά και διδακτικής εμπειρίας

Το σωζόμενο σήμερα Κάστρο προέρχεται από την περίοδο της ιπποτοκρατίας (1308-1523). Η ανάβαση σε αυτό γίνεται από 230 χτιστά σκαλοπάτια που έχουν κατασκευαστεί το 1984. Τα σκαλοπάτια ξεκινούν από τον οικισμό της Χώρας και καταλήγουν στην πύλη της νοτιανατολικής πλευράς του Κάστρου. Στο εσωτερικό του Κάστρου βρίσκεται ο οικισμός, του οποίου τα σπίτια διατηρούνται καλύτερα στο βόρειο τμήμα του, ενώ στο νότιο και χαμηλότερο υψομετρικά τμήμα του τα κτίσματα λεηλατήθηκαν ως θεμέλια προκειμένου να χτιστούν τα σπίτια του νέου οικισμού. Μέσα στον οικισμό σώζονται και δέκα μικρές εκκλησίες. Στην ανέγερση μερικών χρησιμοποιήθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη από προχριστιανικά και παλαιοχριστιανικά οικοδομήματα. Επτά από αυτές έχουν τοιχογραφίες Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής εποχής.

Δάμος

Ο Δάμος, δηλαδή ‘Δήμος’ στα δωρικά,  ήταν ένας πλούσιος αρχαίος οικισμός που μεσουράνησε από τους Πρώιμους Ελληνιστικούς έως και τους  Ύστερους Ρωμαϊκούς χρόνους. Τα αρχαία κτίσματα έχουν διατηρηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, και έτσι ξεχωρίζουν εύκολα τα ερείπια μεγάλου συγκροτήματος λουτρώνα, διάφορες οικίες και εργαστήρια, λαξευτά πηγάδια, ένας πλακόστρωτος κλιμακωτός δρόμος, λαξευτοί και θαλαμοειδείς τάφοι με πολύτιμα κτερίσματα και άλλα ευρήματα. Ο οικισμός βρίσκεται στα βόρεια του δρόμου Χώρα-Ελιές.

Ναός Δηλίου Απόλλωνα

Ο ναός είναι ιωνικού ρυθμού και έχει κατασκευαστεί εξ ολοκλήρου από μάρμαρο. Οι κίονες του διασώζονται αλλά βρίσκονται πια στο ναό της Παναγίας της Κεχαριτωμένης στη Χώρα, ενώ διάφορες βάσεις και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του –ερειπωμένου πλέον- παλαιοχριστιανικού ναού Χριστός της Ιερουσαλήμ.

Ο Ναός Δηλίου Απόλλωνα, όπως και το Ιερό, καταστρέφεται την περίοδο 391-435 μ.Χ και στη θέση του αναγείρονται πρώτα ο ναός Χριστός της Ιερουσαλήμ και λίγο αργότερα η εκκλησία Αγία Σοφία (ή Ευαγγελίστρια), με υλικά που λήφθηκαν από τον αποδομημένο αρχαίο ναό.

Ιερό Δηλίου Απόλλωνα

Νοτιοανατολικά του Δάμου, στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Πηγάδια βρίσκεται ο χώρος του Ιερού Δηλίου Απόλλωνα. Το Ιερό αυτό αποτελούσε τον επισημότερο και σπουδαιότερο τόπο λατρείας της αρχαίας Καλύμνου και λειτουργούσε ως πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο των Καλυμνιακών δήμων και φυλών. Τα πλούσια ευρήματα που έχουν ανασυρθεί, όπως επιγραφές, βάσεις αγαλμάτων, ειδώλια, σπασμένα πήλινα αγγεία κ.ά. αποδεικνύουν την λατρευτική χρήση του χώρου από τις αρχές της 1ης π.Χ. χιλιετίας αδιάκοπα έως την Παλαιοχριστιανική Εποχή. Μάλιστα, τον 4ο και 3ο π.Χ. αιώνα το Ιερό αποκτά μνημειακά οικοδομήματα λατρευτικού και πολιτικού χαρακτήρα.

Σήμερα διασώζονται λατρευτικά κτήρια, όπως ναοί του Απόλλωνα και του Ασκληπιού, αλλά και το θέατρο, το βουλευτήριο και το γυμνάσιο. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι πρωτοχριστιανικές εκκλησίες που σώζονται στο χώρο, οι Χριστός της Ιερουσαλήμ και Αγία Σοφία, οι οποίες ανεγέρθηκαν τον 5ο και 6ο αιώνα αντίστοιχα.